Beste Lezers,
In het Regeerakkoord en de Tweede Kamer brief van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat van juli: ‘Naar Missiegedreven Innovatiebeleid met Impact’, wordt voor het nieuwe Topsectorenbeleid o.a. het volgende opgemerkt: ‘Een belangrijke pijler is het bevorderen van publiek-private samenwerking tussen bedrijfsleven, departementen en kennisinstellingen (topsectorenaanpak). Daarmee worden publieke kennisinstellingen – naast hun publieke taken – gestimuleerd een deel van de onderzoeksmiddelen in te zetten op thema’s die voor het bedrijfsleven relevant zijn en worden bedrijven gestimuleerd te investeren in publiek onderzoek. Publiek-private samenwerking (PPS) draagt hiermee ook bij aan een betere benutting en verspreiding van kennis. We staan voor een aantal grote wereldwijde maatschappelijke uitdagingen waarvoor gerichte cross-sectorale inzet op het gebied van wetenschap, toegepast onderzoek en innovatie onontbeerlijk is.
Het gaat daarbij om de thema’s:
– energietransitie en duurzaamheid;
– landbouw, water en voedsel;
– gezondheid en zorg; en
– veiligheid (waaronder cyber-, defensie- en waterveiligheid).’
Deze uitdagingen zijn ook potentiële aanjagers voor ons toekomstig verdienvermogen. Bij al deze thema’s speelt Topsector Water & Maritiem een belangrijke rol.
Energietransitie en duurzaamheid
Binnen het thema ‘energietransitie en duurzaamheid’ vallen bijvoorbeeld de innovaties uit de maritieme sector. Offshore windparken zijn aanzienlijk goedkoper geworden. De aanleg en beheer in combinatie met natuurbehoud, zero-emission shipping zullen belangrijke ontwikkelingen doormaken. Op langere termijn kunnen nieuwe ontwikkelingen zoals drijvende windturbines en zonnepanelen, getijden- en golf energie en energie uit zout-zoet terreinen zijn waar Nederland zich op kan onderscheiden. Ook wordt gestudeerd op een centrale rol voor groene waterstof in onze toekomstige energievoorziening. Deze waterstof wordt geproduceerd via elektrolyse van water met behulp van groene stroom bijvoorbeeld op een energie-eiland in zee. Waterstof en elektriciteit zijn belangrijke bouwstenen voor het ontwikkelen van CO2-neutrale scheepvaart: op zee en op de binnenwateren van onze delta. Maar vlak ook het gebruik van waterzuiveringen als energie en grondstoffen fabrieken niet uit.
Landbouw, water en voedsel
Bij landbouw, water en voedsel gaat het uiteraard om voldoende water van goede kwaliteit voor onze land- en tuinbouw. Een goed initiatief is het Glastuinbouw Waterproof programma. Twee jaar geleden hebben we een samenwerking met Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen getekend. Het lopende programma ‘More crop per drop’ is internationaal van groot belang. Vernatten van veenweidegebieden door andere gewassen te planten, kreeg recent veel aandacht in de pers. Verzilting van kustgebieden (weer actueel door de recente droogte periode) vraagt om innovatieve oplossingen. De groeiende behoefte aan aquacultures, zoals zeewierteelt, vraagt om ontwikkelingen zoals de zeeboerderij. Een gezonde visstand in de rivieren, meren en Noordzee is vanuit ecologisch punt zeer belangrijk gezien de emissies en het watergebruik van veeteelt. De verontreiniging van zee en rivierwater met (micro-)plastics is een snel groeiend wereldwijd probleem. Microplastics komen al teveel voor in onze voedselketen. Onderzoeksprogramma’s ter voorkoming en verbetering van deze zorgwekkende situatie zijn gestart met steun van de EU en VN. Op kleine schaal is resultaat al zichtbaar maar hierin is nog een lange weg te gaan.
Gezondheid en zorg
Ook voor onze gezondheid en zorg is een goede waterkwaliteit van essentieel belang. Blauwalgen in zwemwater, legionella-vrij drink- en douchewater hebben direct effect op onze gezondheid. De effecten van microplastics via de voedselketen in ons lichaam blijken een directe oorzaak van kanker te zijn. Tegelijkertijd vraagt de toename van medicijn resten in het oppervlakte water weer om aangepaste zuiveringstechnieken.
Veiligheid
Zekerheid tegen overstromingen vanuit rivieren en de zeeën en stedelijk waterbeheer staat in Nederland reeds hoog op de agenda. Het thema ‘veiligheid’ is tevens urgenter op onze steeds drukker wordende vaarwegen. De Koninklijke Marine heeft in de Defensienota speciaal verwoord dat nieuwe vaartuigen moeten voldoen aan de nieuwste eisen. In de toekomst zal extra beveiliging nodig zijn wanneer de energievoorziening steeds meer vanaf zee gaat komen. Zeker wanneer een ‘stekkereiland’, zoals in de Tennet plannen, gerealiseerd wordt. Een nieuwe taak voor de Marine en dus de maritieme sector. Digitalisering, autonomie en cyber security spelen op al deze vlakken een essentiële rol.
Voor de kwetsbaarheid van onze watervoorziening maar ook het optimaliseren van ontwerp, aanleg, gebruik en beheer wordt cybersecurity, data management en data science technieken steeds belangrijker. In vergelijking tot het eerdere EcoShape zijn partijen uit onze Topsector bezig met de oprichting van een nieuw samenwerkingsverband: DigiShape. Dit om de Nederlandse watersector te helpen zich sneller te ontwikkelen; ‘van een sector die veel doet met data’ tot ‘een data gedreven sector’. Het samenwerken in de gouden driehoek is een randvoorwaarde om deze schaalsprong te kunnen maken. Hoe we als Nederland werken aan deze omslag, en hoe data gedreven werken zal worden vormgegeven in de watersector is nog toekomstmuziek. Het zal sowieso mooie voorbeelden opleveren waarmee Nederland haar rol als gidsland op het gebied van water verder kan ontwikkelen.
Kennis en Innovatie Agenda 2018-2021
Rode draden voor de betrokkenheid van de water en maritieme sector bij deze 4 thema’s blijkt steeds weer de waterkwaliteit, watermanagement, waterbouwkunde en de Noordzee te zijn. Veel onderwerpen in onze Kennis en Innovatie Agenda 2018-2021 (KIA ’18-’21) passen in deze 4 thema’s. Water- en deltatechnologie zijn verzamelnamen van technologieën onmisbaar voor maatschappelijke uitdagingen over klimaat, circulaire economie, duurzame energievoorziening en duurzame land- en tuinbouw. Zo is bijvoorbeeld de verzilting van kustgebieden een probleem door de toenemende watervraag, klimaatverandering en relatieve zeespiegelstijging met als gevolg een tekort aan zoetwater voor drinkwater, landbouw, industrie, natuur en (stedelijk) waterbeheer. Onder de naam COASTAR (COastal Aquifer STorage and Recovery) onderzoeken Deltares, KWR en Arcadis naar oplossingen door bijvoorbeeld opslag in de ondergrond in te zetten voor een robuuste zoetwatervoorziening.
Strategische Agenda Noordzee 2030
De Minister van Infrastructuur & Waterstaat heeft de Tweede Kamer beloofd vóór het einde van dit jaar een strategische planning Noordzee te schrijven. Eerdere initiatieven die wij rondom ‘Nova Delta‘ hebben benoemd, worden meegenomen in deze planning. Het Nederlandse deel van de Noordzee is (te) klein voor alle ontwikkelingen: windparken, energie eilanden, vliegveld op zee, bereikbaarheid havens en scheepvaartroutes, visserij en aquacultures, druk op de kustwateren in de Randstad, ruimte voor natuurherstel, defensie oefenterrein, bescherming tegen overstromingen bij zeespiegelrijzing. Dit betekend dat multifunctioneel ruimtegebruik en keuzes onvermijdelijk zijn. De Strategische Agenda Noordzee 2030 dient de samenhang, regie, kaders en keuzes aan te geven en betreffen mijn inziens:
1. Gezonde zee/ duurzaam gebruik (SDG 14)
2. Een goede balans tussen energie-natuur-voedsel en ander gebruik
3. Bijdragen aan een innovatieve, concurrerende Blauwe Economie (Nova Delta).
Werkwijze en volgorde
Deze thema’s zullen worden uitgewerkt in een groter aantal missies. Zij geven de richting aan voor de nieuwe publiek-private kennis- en innovatieagenda’s (KIA’s). Maatschappelijke uitdagingen zijn het uitgangspunt van deze innnovatie agenda’s. Daar waar bij de missies de departementen het initiatief hebben, hebben de Topteams het initiatief bij het opstellen van de agenda’s. Ook zijn de Topteams leidend in het uitwerken van hun inzet op het gebied van Human Capital en Internationalisering. De kennis- en innovatieagenda’s zullen aansluiting hebben met de Europese en regionale initiatieven. Zolang de nieuwe KIA’s er nog niet zijn, zullen lopende de PPS projecten en proeftuinen uit de KIA ’18-’21 worden doorgezet.
Ik geloof dat we op deze manier een effectieve economie maken geïnspireerd op technologie, innovatie en duurzaamheid. Daar maakt ons Topteam zich in ieder geval hard voor. Water Werkt!
Vriendelijke groeten,
Hans Huis in ’t Veld
